Erasmus was een wereldburger met een universele levensbeschouwing: hij stelde kennis boven onwetendheid, orde boven chaos, menselijkheid van groter waarde dan enig dogma. Wezenlijk doel van zijn studies was te komen tot een beter begrip van menselijkheid. Hij streefde naar een menslievende filosofie, verdedigde de onkreukbaarheid van het intellect en bepleitte gematigdheid en tolerantie.
De denkbeelden van Erasmus worden wereldwijd nog steeds uitgedragen. In diverse landen is men continu bezig de geschriften en denkbeelden van Erasmus te verzamelen, te vertalen, uit te geven en te promoten.
België
Anderlecht (gemeente Brussel) heeft sinds 1930 een Erasmushuis. In dit klooster uit de 15e eeuw heeft Erasmus in 1521 vijf maanden gelogeerd. Sinds 1930 is dit klooster getransformeerd tot een Erasmus museum. Naast het leven en werken van Erasmus wordt hier vooral de tijd waarin Erasmus leefde uitgebeeld, met de personen waarmee hij te maken had en de gezagsdragers uit die tijd. Het museum bezit o.a. een verzameling schilderijen (Holbein, Bosch, Metsys), een bibliotheek met een rijke verzameling oude drukken en een filosofische tuin. Het huis organiseert vele lezingen, cursussen, internationale debatten en wekelijks een cursus Latijn.
Al eeuwenlang worden in België regelmatig boeken van en over Erasmus uitgegeven. Een recente uitgave is ‘In de schaduw van Erasmus’ waarin de meest turbulente periode uit Erasmus’ leven (1518 – 1521) en de groeipijnen van het humanisme in onze gewesten, belicht worden door Erasmus’ dienaar Johannes Hovius.
Ook de ‘Erasmus Code. Bakermat van de volmaakte gentleman’ is een recente uitgave. Het is een originele ontcijfering van Erasmus’ handleiding vol praktische levenslessen voor Prins Hendrik van Bourgondië. Deze bestseller uit 1530, een met veel humor en evenveel wijsheid geschreven gedragscode, werd een absolute referentie voor generaties jongeren in het Europa van de Renaissance.
Omdat de Lof der Zotheid 500 jaar geleden geschreven is, heeft België dit jaar twee munten met de beeltenis van Erasmus uitgegeven: een gouden 50 euro munt en een zilveren 10 euro munt.
Het Humanistisch Verbond te Antwerpen heeft 2011 uitgeroepen tot Erasmusjaar.
De Europese Unie verstrekt sinds 1987 jaarlijks zogenaamde Erasmusbeurzen aan duizenden studenten uit de hele wereld via het Erasmus Mundus programma. Dit is ‘the European programme of academic excellence and worldwide student mobility’. Het programma wil de kwaliteit van het hoger onderwijs in Europa stimuleren en intercultureel begrip met derde wereld landen bevorderen. Daartoe ondersteunt zij Europese topkwaliteit cursussen op mastersnivo waarmee de EU als excellent studiecentrum over de hele wereld wordt gepromoot. Generaties afgestudeerden en hun kinderen kennen zodoende Erasmus en Rotterdam.
Spanje
In januari is het Ministerie van Onderwijs en Wetenschap vanuit Madrid een omvangrijk project gestart om een Bibliotheca Erasmiana Hispanica samen te stellen. Doel is alle werken van en over Erasmus uit de 15e, 16e, 17e en 18e eeuw, die zich in Spanje bevinden, te verkrijgen, wederom te publiceren en te promoten. Elke openbare en privé bibliotheek wordt hiervoor benaderd. Het wordt een ‘open project’ genoemd, waarvoor elke Spanjaard wordt uitgenodigd om aan mee te werken!
In 2002 was de stad Salamanca Europese Culturele Hoofdstad en sloot dat jaar af met een grote tentoonstelling getiteld ‘Erasmus in Spanje´. Een buitenlands commentaar na de opening van de tentoonstelling luidde als volgt: “Er is blijkbaar geen land waar Erasmus zoveel aanhang had (en nog heeft) als in Spanje. Het gangbare idee dat de Spanjaarden met hun aartsconservatieve kerk en bestuurders de Rotterdamse nieuwlichter niet lustten, is een historische vertekening van de werkelijkheid. Het tegendeel is waar, ze waren gek op hem. Erasmus was een Hollander, maar het Erasmisme is Spaans. Met dit verrassende uitgangspunt probeert de Spaanse universiteitsstad Salamanca een eeuwenoude vergissing te corrigeren. De tentoonstelling richt zich vooral op de ontvangst van de ideeën van de Renaissance-denker in het zuidelijkste deel van het rijk van zijn leerling Karel V. De conclusie is dat zijn boeken aan het begin van de 16e eeuw hier stukgelezen werden en in rap tempo in het Castiliaans vertaald zodat ook de iets minder onderlegde lezer het gedachtegoed van Erasmus tot zich kon nemen.”
Erasmus’ gedachtegoed is indertijd naar Spanje gebracht door de filosoof Juan Lluis Vives, begin 16e eeuw geboren in Valencia. In Leuven heeft hij op de drietalen faculteit nog les gekregen van Erasmus himself. Later is hij daar docent geworden en in Leuven blijven wonen. Op zijn vele reizen naar en in Spanje heeft hij het gedachtegoed van Erasmus verspreid. Er ontstond een echte Erasmusleer. Tijdens de Inquisitie (16e eeuw) zijn in Spanje vele Erasmianen als ketters verbrand. De Rotterdamse Spanjaard Julio Garcia Blasco (geboren te Valencia) heeft over deze periode veel geschriften verzameld.
Argentinië
Via Juan Lluis Vives is het gedachtegoed van Erasmus ook naar Zuid-Amerika gebracht en o.a. in Argentinië verspreid, zo getuigt het Spaanstalige boek ‘Erasmus en Argentina’, uit de 18e eeuw (eigendom van J. Garcia Blasco).
Engeland
Vorig jaar is hier het boekje ‘A handbook on good manners for children` uit 1530 opnieuw uitgegeven. Het voorwoord geeft aan dat Erasmus 500 jaar geleden de noodzaak voor een dergelijk boekje inzag om dezelfde redenen als het nu weer is uitgegeven: de jeugd verwilderde, de manieren verruwden, de beschaving ging teloor.
In Nederland heette dit boekje ‘De beleeftheidt der kinderlijcke zeeden’. Het werd in 1969 in oud-Nederlands en Latijn uitgegeven t.g.v. de 500e geboortedag van Erasmus. In 2001 verscheen het in ABN getiteld ‘Etiquette, Desiderius Erasmus’ met een inleiding door Reinildis van Ditshuysen.
Engelstalige websites over Erasmus: link 1, link 2, link 3, link 4 en Adagia link 5
Frankrijk
In juni bezocht een klas leerlingen van het voortgezet onderwijs uit Toulon het Erasmushuis. Zij zagen dit als een normale excursie in het verlengde van de lessen over Erasmus die zij krijgen. In juli legde een Braziliaan een bliksembezoek bij het Erasmushuis af. Hij was net afgestudeerd aan een universiteit in Parijs op een scriptie over Erasmus binnen de studierichting Filosofie. De scriptie handelde over het boek ‘Antibarbari’. Hij wilde persé voor terugkeer naar Brazilië de Erasmushuizen in Anderlecht en in Rotterdam bezocht hebben. Franse website: link
Duitsland
Duitse website over de spreuken: link
Zwitserland
Erasmus woonde van eind mei 1535 tot 12 juli 1536 in Bazel bij zijn vriend de drukker Johannes Froben. Het gebouw heette toen “zem Lufft”. Sinds 1935 is er een antiquariaat boekhandel in gevestigd.
Bazel heeft een bescheiden Erasmushuis, dat naast allerlei originele geschriften en prenten o.m. de dolk, het bord, de drinknap en het bestek van Erasmus bezit.
Italië
Erasmus heeft tijdens zijn verblijf in Italië, van 1506 tot 1509, o.a. in Ferrara in Noord-Italië gewoond. Er is weinig bekend over deze drie jaren. Ferrara claimt dat Erasmus daar twee jaar min of meer ondergedoken heeft gezeten. Voor de viering van het 650-jarig bestaan van Rotterdam in 1990 is een groep bewoners van Ferrara naar Rotterdam gereisd: lopend, fietsend, op motor, per auto en boot. Zij voerden twee kruiken met water uit Ferrara mee, ter nagedachtenis aan Erasmus (van de plaats waar, volgens hen, Erasmus 500 jaar geleden water moet hebben gedronken). De manifestatie eindigde bij het standbeeld op het Grotekerkplein, waar de kruiken werden aangeboden aan burgemeester Peper.
VS
De Amerikaanse Erasmus of Rotterdam Society in Washington (met bestuursleden van drie beroemde universiteiten) laat jaarlijks op 28 oktober (geboortedag Erasmus) op de universiteit van Leiden een Erasmuslezing organiseren. Sinds 1980 geeft dit instituut de ‘Erasmus of Rotterdam Society Yearbooks’ uit, die onderzoek naar en schrijven over Erasmus, zijn tijdgenoten en hun intellectuele milieu wil stimuleren. Deel 28 komt binnenkort uit.
Sinds 1970 geeft de Chicago University Press regelmatig een ‘verzameld werk van Erasmus’ uit, d.w.z. diverse geschriften van Erasmus over een bepaald thema.
In 2001 heeft de Yale University Press ‘Erasmus. Friends hold all things in common’ uitgegeven, een boek over traditie, intellectueel eigenaarschap en vele spreuken van Erasmus. Dit boek is onlangs door het Erasmushuis aangekocht.
De Universiteit van Michigan geeft sinds 1930 regelmatig boeken uit van en over Erasmus. Het boek ‘The youth of Erasmus’ is ook onlangs aangekocht.
In Flatbush (New Jersey) staat op het schoolplein van de Erasmus High School een beeld van Erasmus, dat gemaakt is door Simon Miedema (1860 – 1934).
Op elke five-cents-munt staat de spreuk van Erasmus ‘E Pluribus unum’ (in verscheidenheid één).
When I get a little money I buy books; and if any is left I buy food and clothes
Deze tekst van Erasmus hangt boven de kassa in elke Amazon.boekhandel in Noord-Amerika
Canada
De Toronto University Press geeft sinds 1969 alle werken van Erasmus uit in het Engels. Het betreft de complete correspondentie en andere belangrijke geschriften, o.a. zeven boeken met de spreuken en uitleg. In 2005 verscheen het 36e van in totaal 86 delen. Als ‘extraatje’ zijn onlangs drie boeken uitgegeven met biografieën van tijdgenoten van Erasmus, d.w.z. alle mensen die hij in zijn correspondentie en geschriften noemde. De uitgever noemt het Erasmusproject “a magnificent achievement, one of the scholarly triumphs of our time.” Boek nr. 33, met 600 spreuken en uitleg, is onlangs door het Erasmushuis aangekocht.
Japan
Op alle middelbare scholen wordt hier Erasmus als enige westerse geleerde bestudeerd. Dit vindt zijn oorsprong in de reis van het V.O.C. schip ‘de Liefde’, dat met vier andere schepen in 1598 langs Vuureiland/Zuid-Amerika naar Indonesië wilde varen, en na twee jaar vol ontberingen in Japan terechtkwam. Het schip heette eerst ‘Erasmus’ en had een houten beeld van Erasmus als hekbeeld (achterkant schip). Meer info over de reis: link.
Deze gebeurtenis leidde uiteindelijk tot de handelsrelatie van Japan met Nederland en via het hekbeeld tot kennis van Erasmus en zijn gedachtegoed.
In 1998 werd in het Maritiem Museum de tentoonstelling getiteld ‘Nederlanders in Nagasaki’ vertoond. Japan heeft toen een kopie van het hekbeeld aan dit museum geschonken (het originele hekbeeld staan zij niet af).