Geri de Boer vertaalde Erasmus, de ster aan Gutenbergs firmament van Nina Burton uit het Zweeds naar het Nederlands.
Wat vindt u van het boek?
‘Ik ben er lyrisch over, het is een schitterend boek. Behalve de titel dan, die kan eenvoudiger… Verder is er bijna geen passage die ik niet leuk vind. De invalshoek van de mediarevolutie is nieuw voor mij en de schrijfstijl van Nina Burton is geweldig!’
Hoe is het boek opgebouwd?
‘Het boek geeft een beschrijving van het leven van Erasmus. Van zijn geboorte in Rotterdam tot de uitgebreide correspondenties in zijn latere leven met alle grote intellectuelen van zijn tijd zoals Thomas More, koning Jacobus IV van Schotland, koning Hendrik VIII van Engeland, hertog Karel (de latere keizer Karel V), paus Leo X (Giovanni de Medici) en Maarten Luther. Allemaal proberen ze hem aan hun kant te krijgen, want Erasmus was een beroemdheid.’
Hoe kwam dat?
‘Grotendeels doordat zijn gedachtegoed kon worden gedrukt en verspreid. De invloed van de boekdrukkunst is dan ook een belangrijk aspect in het boek. Bazel was het centrum daarvan, en dat is niet vreemd: het ligt ideaal voor de distributie via de Rijn. De verkoop verliep via colporteurs en boekenlijsten die werden bezorgd, en niet in de laatste plaats via de Frankfurter Buchmesse, die al sinds 1470 bestond.’
Erasmus stond aan de wieg van massamedia marketing …
‘Precies! Schrijvers en drukkers wilden niet alleen hun naam aan het werk toevoegen, maar ook hun beeltenis. Erasmus liet de grote kunstenaars van zijn tijd afbeeldingen maken voor zijn boek, van hem maar ook andersoortige illustraties. Denk aan Massys, Dürer en Holbein.’
Wat voor man was Erasmus?
‘Twee typerende voorbeelden: in mei 1524 stond er een legertje boeren voor de poorten van Bazel; op advies van Erasmus hoorde het stadsbestuur hen aan, en na een kalme discussie vertrokken ze weer. Tegen het eind van zijn leven krijgt Erasmus geld en aanbiedingen uit heel Europa om zich ergens te vestigen. Hij wijst ze allemaal af omdat hij zijn geestelijke vrijheid niet wil verkopen.’
Waarom is dit boek relevant?
‘De schrijfster schetst interessante overeenkomsten tussen toen en nu: het begon met een mediarevolutie (toen de boekdrukkunst, nu de digitale revolutie), daarna kwam er een informatie-explosie die gevolgen had voor onderwijs, wetenschap en cultuur. Het is te vergelijken met wat er nu in de wereld speelt.’
Leg uit…
‘Netwerken van internationale correspondenten bespraken/bespreken de actualiteit en publicatie van die commentaren beïnvloedde/ beïnvloedt het publieke leven: onlusten, intolerantie, vluchtelingenstromen, fanatici. Destijds schudde het humanisme – met de nadruk op tolerantie – op zijn grondvesten. Nu voeren we een vergelijkbare discussie over humaniteit.’
(noot: tekst overgenomen uit de maart & april editie van de Rotterdamse Kunst & Cultuur Krant)
Erasmus, de ster aan Gutenbergs firmament
Door de uitvinding van de boekdrukkunst, halverwege de vijftiende eeuw, konden kennis en ideeën ineens in grote oplagen verspreid worden. Erasmus was een belangrijke schrijver en uitgever in die tijd. Geïnspireerd door schrijvers uit de klassieke oudheid, introduceerde hij als voorloper van de humanisten een revolutionair, onafhankelijk denken. De kern van zijn ideologie was dat de mens centraal stond in plaats van de kerk en de godsdienst. De Zweedse auteur Nina Burton beschrijft dit tijdperk van ‘de eerste mediarevolutie’ aan de hand van het leven van Erasmus (1466 – 1536). Hij was de ster van de boekdrukkunst en de eerste bestsellerauteur uit de geschiedenis.
\De Zweedse Nina Burton beschrijft dit tijdperk van ‘de eerste mediarevolutie’ aan de hand van het leven van Erasmus (1466 – 1536). Hij was de ster aan Gutenbergs firmament, de eerste bestseller-auteur uit de geschiedenis, een man die zijn tijd ver vooruit was en in contact stond met tal van intellectuelen en kunstenaars uit zijn tijd: Thomas More, Albrecht Dürer, Hans Holbein de Jonge, Paracelsus, Maarten Luther. Burton roept in mooie zinnen en beknopte beelden – ze is ook dichteres – een schitterend tijdsbeeld op. Daarbij beperkt ze zich niet tot Erasmus’ ideeën, maar beschrijft ze ook zijn dagelijks leven: van een vervaarlijke bootreis naar Engeland in zijn jonge jaren, via een triomftocht over de Rijn als gevierd schrijver tot aan zijn oude dag boven de drukkerij in Bazel. Natuurlijk gaat ze ook in op de invloed die Erasmus nog tot eeuwen na zijn dood had.
‘Nina Burton portretteert het vroeg-zestiende-eeuwse mediagenie met durf en finesse. Erasmus is de helderste ster aan het gedrukte literaire firmament’ – LitteraturMagazinet.
Over de auteur
Nina Burton, geb. 1946, is essayiste en dichteres. Ze is doctor in de literatuurwetenschap en lid van het literair genootschap Samfundet de Nio en van de Zweedse Academie van Wetenschappen. In 2012 won zij de grootste non-fictieprijs van Zweden voor Flodernas Bok. Voor ‘Erasmus, de ster aan Gutenbergs’ firmament ontving ze in 2016 de prestigieuze Zweedse Augustprijs.
Vertaald uit het Zweeds door Geri de Boer
352 blz. 210x150mm gebonden met stofomslag, geïllustreerd
Prijs: € 34,50 ISBN: 97890 6100 728 9