Erasmusweek 2024 in Rotterdam
Het thema van de Erasmusweek – van 22 t/m 28 oktober – was dit jaar ‘de vrije wil’.
Naast de jaarlijkse uitreiking van de Lof der Zotheidspeld componeerden diverse organisaties met mooie activiteiten rond dit thema weer een interessant programma.
Programma
— dinsdag 22 okt.
12.45 – 13.15 u Lunchconcert in de Laurenskerk
Muziekprogramma: ‘Heel de wereld is je vaderland’ over ‘grensoverschrijdende’ invloeden in muziek. Met werken van Buxtehude, Guilmant, Hakim en improvisatie.
Organist: Hayo Boerema
— donderdag 24 okt
13 u Erasmus voor de klas
Voor de 15e keer gingen alle (dit jaar 213) eersteklassers van het Erasmiaans Gymnasium terug naar hun basisschool om de groep-8-ers een Erasmusles te geven. 88 basisscholen deden hier dit jaar aan mee. Nu weten bijna 21.000 kinderen in en rond Rotterdam wie Erasmus was en dat zijn gedachtegoed nog steeds belangrijk voor ons is.
Organisatie: Erasmiaans Gymnasium en Stichting Erasmushuis Rotterdam
— vrijdag 25 okt
Uitreiking Lof der Zotheidspeld
Ook dit jaar werd de verjaardag van Desiderius Erasmus Roterodamus (1466 – 1536) in de Burgerzaal van het stadhuis gevierd met de uitreiking van de Lof der Zotheidprijs.
Tijdens de viering reikte Carola Schouten, burgemeester van Rotterdam, de 14e Lof der Zotheidspeld uit aan Arjen Lubach, schrijver, televisiepresentator, cabaretier en muziekproducent.
16.30 u INLOOP (alleen op uitnodiging)
17.00 u START PROGRAMMA IN DE BURGERZAAL
Introductie door Jeroen Chabot, voorzitter Comité Erasmus, icoon van Rotterdam.
Vrij zijn kun je niet alleen – Lof der Zotheidslezing door prof. Ronald van Raak, hoogleraar
Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Uitreiking van de Lof der Zotheidspeld aan Arjen Lubach, schrijver, cabaretier, muziekproducent en televisiemaker, door burgemeester Carola Schouten.
Als geen ander becommentarieert Lubach in televisieprogramma’s als ‘Zondag met Lubach’ en ‘De Avondshow met Arjen Lubach’ de Nederlandse en internationale politiek en samenleving. De aflevering van februari 2017 waarin hij Donald Trump voorstelde als Amerikaanse president met de slogan ‘America first, the Netherlands second’ ging de wereld over en kreeg internationaal gevolg.
Erasmus is bekend als één van de grootste denkers uit de Nederlandse geschiedenis. Hij zette zijn scherpe geest in om de machtigen in de wereld te becommentariëren, met satire en humor maar ook met compassie. Zoals de koning een hofnar nodig had, zo had de wereld Erasmus nodig. Lubach levert, net als Erasmus, commentaar op de samenleving vanuit een kritisch waardenbesef waarin de integriteit van het individu centraal staat. Logica en absurdisme zijn daarbij de wapens die hij inzet. Vlijmscherp en confronterend, maar altijd met respect en verdraagzaamheid.
Arjen Lubach is naast televisiemaker ook schrijver, radiomaker, muziekproducent en theatermaker. Met theatergezelschap ‘Op Sterk Water’ stond hij onder andere op Lowlands. Hij publiceerde romans en een thriller, die werd genomineerd voor de Gouden Strop. Hij schrijft columns voor CJP Magazine, opiniestukken voor NRC-Next en scenario’s voor film en theater. Vaak onder pseudoniem produceerde hij hits als ‘Jelle’. Hij werkte samen met Famke Louise en vormde met Sacha Harland het dance-duo ‘The Galaxy.’
In al zijn bezigheden toont hij kennis van de wereld waarin hij zich beweegt en durft hij die wereld ter discussie te stellen. Zoals Erasmus de boekdrukkunst omarmde als moderne techniek van zijn tijd, omarmt Lubach de media van nu. Naast het traditionele theater, maakt hij meesterlijk gebruik van een televisiekanaal op Youtube, internet, radio en televisie. Hij vernieuwt voortdurend en blijft niet hangen in zijn successen. Na de laatste aflevering van ‘De Avondshow met Lubach’ kijken vriend en vijand reikhalzend uit naar wat Arjen nu gaat doen.
De Lof der Zotheidspeld wordt toegekend door het Comité Erasmus, Icoon van Rotterdam. Het comité promoot Erasmus en zijn gedachtegoed als boegbeeld voor de stad en organiseert jaarlijks de Erasmusweek rond de verjaardag van Erasmus op 28 oktober.
Feestrede door Arjen Lubach
Presentatie van het boek ‘Erasmus de reiziger’ (info na programma Erasmusweek).
18.00 u RECEPTIE op de omloop naast de Burgerzaal
19.00 u EINDE programma.
Organisatie: Comité Erasmus, icoon van Rotterdam
20 – 22 u Uit vrije wil voor Oekraïne: over moed, over strijden en/of in gesprek gaan
Gespreksavond over de consequenties van burgerschap in onze omgang met conflicten, in de internationale politiek en in de samenleving. Dit thema werd gekoppeld aan de keuzes waarvoor we staan in de oorlog in Oekraïne. Is deze onvermijdelijk, is een andere aanpak gewenst en mogelijk? En hoe gaan wij burgers om met onze eigen conflicten?
Programma:
Introductie van Huis van Erasmus, inleidingen door drie sprekers, en na de pauze gingen de sprekers met elkaar en het publiek in gesprek.
Sprekers:
— oud-minister Joris Voorhoeve, die ‘Ware moed’ schreef over de onverzettelijke strijd van de Oekraïners;
— oud-politicus / fotograaf Dolph Kessler die in zijn boek een midden tracht te vinden ‘tussen pacifisme en Von Clausewitz’;
— Koen Holtzapffel die vorige maand in Rotterdam zijn boek ‘Erasmus en de vrije wil’ uitbracht.
Joris Voorhoeve verhaalt in zijn boek ‘Ware moed’ door middel van interviews met zo’n 40 Oekraïners over de enorme offers die Oekraïense mensen nu brengen voor zelfbeschikking van hun land en een onafhankelijke rechtsorde. Aan die strijd valt volgens hen en Joris Voorhoeve niet te ontkomen. Net zoals wij nu alleen in vrijheid in een democratische rechtsorde kunnen leven dankzij de opofferingen van onze voorouders en bondgenoten tegen onderdrukkers als Hitler. Het is aan de Oekraïners zelf om te bepalen wanneer zij gaan onderhandelen. Joris Voorhoeve is zelf betrokken bij en ook initiatiefnemer van humanitaire acties om de Oekraïners te ondersteunen.
Dolph Kessler schreef recent zijn boek ‘Oorlog of vrede, willen winnen of gelijkspel’. Hij pleit voor een “op vrede gerichte preventieve dialoog” dat hij omschrijft als ‘de derde weg tussen Pacifisme en Von Clausewitz’. Deze derde weg is des te meer noodzakelijk omdat er enorme uitdagingen op de mensheid afkomen (klimaat, technologie, common grounds, kernwapens). Machtsstrijd en oorlog tussen supermachten kunnen wij daarbij niet gebruiken. Het zou alle hens aan dek moeten zijn. Er valt daarom niet te ontkomen aan het sluiten van compromissen. Met betrekking tot Oekraïne was neutraliteit het voor de hand liggende compromis geweest. Maar is de dialoog altijd een begaanbare weg? En waar pleit hij in het bijzonder voor?
Koen Holtzapffel deed een uitgebreide studie naar de visie van Erasmus over de vrije wil. In hoeverre levert dat gezichtspunten op die waardevol zijn voor onze discussie van vanavond? Erasmus liet zich in ieder geval heel fel uit tegen het oorlog voeren. Erasmus’ methode van denken wordt omschreven als het perspectief van de ander leren kennen en op zoek gaan naar waarin je met elkaar verbonden bent. Maar had dat de oorlog in Oekraïne kunnen voorkomen? Erasmus erkende ook dat er gevallen zijn waarin men aan een oorlog niet valt te ontkomen.
Huis van Erasmus streeft naar een vreedzame samenleving met een accent op activiteiten rond burgerschap; daarbij uitgaande van het nog steeds actuele denken van Erasmus. Voor scholieren heeft het een aantal (gratis) lesmodules over burgerschap ontwikkeld. Goed burgerschap vraagt volgens Huis van Erasmus om inzet voor een samenleving waarin mensen kunnen leven in vrijheid en een democratische rechtsorde. Van jongs af aan dient men daarom ook vaardigheden te leren als goed kunnen omgaan met verschillen, en met conflicten. Bij eigen conflicten en bij polarisatie in de samenleving is de uitdaging om toch te zoeken naar gespreksopeningen, om alles te proberen om de conflictspiraal te doorbreken. En misschien ook wel om op een slimme meer softe wijze te strijden. Dat alles vergt ook offers. Gebeurt het daarom veel te weinig? Net als in de internationale politiek?
Organisatie: Stichting Huis van Erasmus
— zaterdag 26 okt
12.30 – 16.00 u Living Library.
In de Living Library lees je geen boeken, maar mensen. Mensen die in het dagelijks leven veel met vooroordelen te maken krijgen. Interessante mensen, die jij wellicht niet snel spreekt maar die veel te vertellen hebben.
De Living Library is een concept van Deense oorsprong, dat mensen met elkaar in contact brengt om zo vooroordelen te onderzoeken en tegen te gaan. Net als in een gewone bibliotheek waar boeken toegang geven tot ongekende werelden, biedt de Living Library bezoekers ook de mogelijkheid in de belevingswereld van een ander te stappen. Op een hele simpele manier: door onbevangen met elkaar in gesprek te gaan.
–— zondag 27 okt
12 – 14 u ”Vier de zondag” kerkdienst in de Laurenskerk
met aansluitend verdiepende presentatie over Erasmus als theoloog en als bijbelwetenschapper door Peter Lens (bedenker en organisator van de muziektheater-voorstelling “Erasmus hier en nu” op maandag 28 okt. om 20 u in de Laurenskerk)
14 – 16 u Durf te denken over ……. Wat is de waarheid? Filosofie workshop
Durf jij vragen te stellen? Durf je in gesprek te gaan met anderen? Durf je je eigen mening op het spel te zetten?
Filosoof Ruby Knipscheer (filosoof, docent, onderwijsontwikkelaar, spreker en auteur) werd in de Bibliotheek Rotterdam leidde een levendig gesprek.
Wat is de waarheid? Hoe weten we wanneer iets waar is? Kan iets wel echt bewezen worden? En kunnen we in een wereld van sociale media, fake news en A.I. nog wel onderscheiden wanneer iets waar is? En is er eigenlijk wel een waarheid…?
Of is, zoals Nietzsche stelt, ‘De waarheid een leugen’?
Durf jij mee te denken over jouw waarheid en je waarheden op het spel te zetten?
Deze serie wordt mogelijk gemaakt door de Erasmus Experience.
— maandag 28 okt
Geboortedag van Erasmus en slot van de Erasmusweek
15 u Erasmus thema-tour
Een verdiepend middagprogramma i.v.m. de avondvoorstelling ‘Erasmus Hier en nu’ vanavond om 20 uur in de Laurenskerk.
Vanaf 25 september is de muziektheater-voorstelling ‘Erasmus hier en nu’ 5 keer opgevoerd in plaatsen waar Erasmus zijn jeugd heeft doorgebracht: Gouda, Deventer, Den Bosch, Utrecht en Bergen op Zoom. Voorafgaand aan de voorstelling om 20 uur vond in elke plaats een verdiepend middagprogramma met lezingen, rondleidingen e.d. plaats met een focus op de levensfase van Erasmus in die plaats.
Dit vond vandaag – als laatste in een reeks van 6 voorstellingen – in Rotterdam plaats.
Aanvang 15.00 u – Erasmus Centre / Centrale Bibliotheek Hoogstraat 110, 3011 PV
programma: ontvangst in de Erasmuszaal / inleiding over Erasmus in Rotterdam / lezing / bezichtiging ‘’Erasmus-Experience’’ / diner in Bistro Binnenrotte
spreker: dr John Tholen, conservator UNESCO Erasmus Collectie
thema: Erasmus en zijn omarming van de techniek
diner: in Bistro Binnenrotte (bibliotheek)
20 u Muziektheatervoorstelling ‘Erasmus: Hier en nu’
In de muzikale theatervoorstelling wordt duidelijk hoe Erasmus zich – ondanks alles – heeft kunnen ontwikkelen tot de grootheid die hij geworden is. Er zijn veel paralellen met de huidige tijd. Veel van zijn denkbeelden zijn nog steeds actueel, vandaar de titel “Erasmus hier en nu”. Voor deze boeiende voorstelling is bedenker en organisator Peter Lems geïnspireerd door het boek “Erasmus dwarsdenker” van Sandra Langereis.
Het leven van Erasmus was vol drama, hij leefde in roerige tijden. Met satire en spot vocht hij als schrijver en denker in de zestiende eeuw tegen misstanden in de kerk. Zijn gedachtegoed is actueler dan ooit. Dankzij de toen net uitgevonden boekdrukdruktechniek bereikte hij met zijn ideeën en denkbeelden over kerk en maatschappij (in meer dan 100 boeken) een zeer groot publiek. Een mega-influencer zou men nu zeggen.
In de onorthodoxe voorstelling worden de rollen van Erasmus gespeeld door 4 personen, van 8 – 77 jaar. De 8-jarige Erasmus – ‘Mus’ heet hij in de voorstelling – geeft commentaar op zijn leven werken en wordt gespeeld door enkele kinderen van dezelfde leeftijd. De andere personages zijn er niet fysiek, maar als stemmen die op Erasmus inpraten. Live muziek door een ensemble met luit, fluit en zang met repertoire uit de late middeleeuwen / vroege renaissance en een “schola” met Gregoriaanse muziek omlijsten de diverse scènes.
— — — —
Erasmus de Reiziger
Zoveel als Erasmus reisde rond het jaar 1500, reisden er maar weinig. Erasmus de reiziger, brieven van een Europeaan vertelt het verhaal van de Rotterdamse humanist in Europa.
Waarom ging hij op reis? Waar ging hij heen? Hoe verschrikkelijk was het onderweg? Wat leverde het hem op? Naar aanleiding van Erasmus’ eigen reisverslagen in zijn duizenden brieven, schetst dit boek een beeld van reizen in de 16de eeuw.
De plaatsen waar hij voor langere tijd verbleef, zoals Deventer, Leuven, Venetië, Cambridge en Bazel, staan vaak symbool voor een periode in zijn leven of de ontwikkeling die hij er doormaakte. De bestemmingen vormen een solide kapstok om zijn levensverhaal aan op te hangen. Veel minder aandacht gaat doorgaans uit naar de reis zelf.
Voor humanisten als Erasmus was het cruciaal om al reizend in contact te staan met een Europees netwerk. Het leverde informatie en onderzoeksmateriaal, nieuws, recent verschenen publicaties, ingangen voor het verwerven van onderdak, aanbevelingen en inkomsten, feedback en discussie op. Erasmus realiseerde dat niet alleen door zichzelf fysiek te verplaatsen. Brieven waren de smeerolie in zo’n netwerk en voor Erasmus dan ook van het grootste belang. Op die manier reisde Erasmus niet alleen zelf, maar gingen ook zijn ideeën, opgeborgen in de tassen en zakken van anderen, de wereld door.
Erasmus de Reiziger bevat 30 brieven rondom het thema reizen, ingeleid en becommentarieerd door dr. John Tholen.
Te koop voor € 29,50. ISBN nr 9789 06100 7708
Bestellen kan bij https://uitgeverijdonker.nl/product/erasmus-de-reiziger
John Tholen is classicus, en boekwetenschapper. Hij werkt als conservator bij Bibliotheek Rotterdam, waar hij onder andere de grootste Erasmuscollectie ter wereld beheert. In 2023 is deze door UNESCO toegevoegd aan het Memory of the World Register.
— — — —-
Podcast door Omroep HUMAN
Omroep HUMAN heeft een serie podcasts samengesteld over Grote Geesten, onder de titel Wat Blijft. In de komende 12 weken kunt u horen over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken? En hoe leven zij voort?
In de eerste aflevering volgt Stine Jensen het spoor terug van Desiderius Erasmus. Met satire en spot vocht hij als schrijver en denker in de zestiende eeuw tegen misstanden in de kerk. Zijn gedachtegoed lijkt actueler dan ooit. Zo verzette hij zich tegen dogmatisch denken en mensen die zich opsluiten in hun eigen gelijk, vertelt hoogleraar intellectuele geschiedenis Han van Ruler aan Stine. En in zijn boek ‘Lof der Zotheid’ laat hij zien hoe humor, ironie en zelfkritiek onontbeerlijk zijn.
Hoogleraar Erasmiaanse waarden en voormalig politicus Ronald van Raak: ‘Hij zag dat als het cement tussen de stenen, het houdt de samenleving in verband. Bovendien: als je mensen echt wilt snappen moet je naar hun dwaasheden kijken.’
De Rotterdamse rapper en muzikant Adison Dos Reis maakte recent pas kennis met Erasmus en was meteen fan. Hij liet zich inspireren tot een speciale Erasmus-rap waarin hij bezingt hoe Erasmus en hij hetzelfde pad bewandelden als ‘bastaard’ in Rotterdam en ziet ook overeenkomsten als het gaat om autonomie en spelen met taal.
Sanne Steen, promovenda aan de Erasmus Universiteit, vertelt bij het standbeeld van Erasmus voor de Laurenskerk over de betekenis van Erasmus voor de stad Rotterdam.
https://open.spotify.com/episode/03Fz95xKbNQu7-LihBpj5bZ?si=PZ_DYlf5SXux-CogSOSCPxQ&t=1387
— — — —
Filosofie workshops in november
Op 6, 13 en 20 november organiseert cultuurhistoricus Jan de Bas 3 workshops over het leven en denken van Erasmus. Drie boeken staan centraal: de Lof der Zotheid, de Klacht van de Vrede en Over de Vrije Wil.
Aanvang: 10.00 u.
Locatie: Volksuniversiteit Rotterdam, Heemraadssingel 275 – 277, 3023 BE.
Cursusnr. 400 / Kosten: € 79,00.
Inschrijven via www.volksuniversiteitrotterdam.nl/mens-maatschappij/filosofie
